วัดพระแก้วดอนเต้า เป็นวัดที่มีความสำคัญในประวัติศาสตร์ของจังหวัดลำปาง เป็นวัดที่องค์พระแก้วมรกตเคยประดิษฐานอยู่ถึง 32 ปี ก่อนที่ได้รับการอัญเชิญไปประดิษฐาน ณ เมืองเชียงใหม่ในสมัยของพระเจ้าสามฝั่งแกน
(ต่อมาพระเจ้าไชยเชษฐาเจ้าเวียงจันทน์เคยได้ครองเชียงใหม่ ได้อัญเชิญพระแก้วมรกตไป นำไปประดิษฐานเมืองเวียงจันทน์ ต่อเมื่อพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช (รัชกาลที่ 1) ขณะเมื่อทรงเป็นเจ้าพระยามหากษัตริย์ศึก ยกทัพไปตีหัวเมืองลาวจนถึงเวียงจันทน์ จึงได้อัญเชิญพระแก้วมรกตจากเวียงจันทน์มาประดิษฐานที่กรุงธนบุรี เมื่อได้สถาปนากรุงเทพ ฯ เป็นเมืองหลวง จึงได้อัญเชิญพระแก้วมรกตมาประดิษฐานที่วัดพระศรีรัตนศาสดาราม ตั้งแต่บัดนั้นเป็นต้นมา) และพระแก้วดอนเต้าก็เคยได้ประดิษฐานที่ ณ วัดนี้เช่นกัน

     นอกจากนั้นวัดที่เคียงข้างวัดพระแก้วดอนเต้ามานานนั้น คือ วัดสุชาดาราม จากตำนานที่นางสุชาดาได้นำแตงโม ไปถวายแด่มหาเถร เมื่อผ่าแตงโมออกพบแก้วมรกตอยู่ภายใน ภายหลังแก้วมรกตนี้ได้ถูกแกะสลักเป็นพระแก้วดอนเต้า (ปัจจุบันประดิษฐานอยู่ภายในวัดพระธาตุลำปางหลวง) ส่วนนางสุชาดาได้ถูกประหารชีวิตเนื่องจากถูกใส่ร้าย จึงมีการสร้างวัดขึ้นเพื่อเป็นอนุสรณ์ ตั้งชื่อว่า วัดสุชาดาราม ( ณ สถานที่ตั้งบ้านของนางสุชาดาราม) ต่อมาในปี 2527 กรมศิลปากรได้รวมวัดพระแก้วดอนเต้า และวัดสุชาดารามที่อยู่เคียงข้างกัน เปลี่ยนชื่อเป็น วัดพระแก้วดอนเต้าสุชาดาราม เปิดกำแพงให้สามารถเดินเที่ยวชมถึงกันได้

ภายในวัดพระแก้วดอนเต้าสุชาดาราม มีศิลปะ และสถาปัตยกรรมที่น่าสนใจมากมายที่ทางทีมงานท่องเที่ยว.com ได้เก็บมาฝาก ดังนี้

1.พระบรมธาตุดอนเต้า เป็นเจดีย์ทรงลังกาสุโขทัยผสมล้านนา ฐานสูงต่อมุมลดชั้นสูงกว่าปกติ ต่อตัวบัวมาลัยปล้องไฉนบนยอดระฆังมีขนาดใหญ่ ทำให้สัดส่วนของเจดีย์มีลักษณะมั่นคงแข็งแรง องค์ระฆังและปล้องไฉนหุ้มแผ่นทองจังโก( หมายถึง ทองเหลืองที่ตีแผ่เป็นแผ่นบาง นิยมใช้หุ้มองค์พระเจดีย์ป้องกันการผุกร่อน ) ภายในบรรจุพระเกศาธาตุของพระพุทธเจ้า
2.มณฑป หรือพญาธาตุ หลังคายอดศิลปะพม่า ประดับลวดลายไม้ และแผ่นแกะสลักฝีมือละเอียดลดหลั่นเป็นชั้น ๆ ถึง 7 ชั้น ภายในมณฑปหรือพญาธาตุเป็นที่ประดิษฐานของพระบัวเข็ม เป็นพระพุทธรูปสำริดลงรักปิดทองศิลปะแบบพม่า ลักษณะพิเศษของพระบัวเข็มคือ พระพักตร์เหลี่ยมแบน ขมวดพระเกศาเล็กมาก สิ่งที่น่าสนใจอีกอย่างหนึ่งคือ เสาของมณฑป หรือพญาธาตุเป็นต้นใหญ่เป็นคู่ ๆ แต่ละต้นมีการประดับตกแต่งไว้สวยงาม
3.วิหารลายคำสุชาดาราม สร้างจากฝีมือช่างเชียงแสน ภายในมีจิตรกรรมฝาผนัง ลวดลายทองประดับตามส่วนต่าง ๆ ดูงดงาม เป็นที่ประดิษฐานพระพุทธรูปเชียงแสน
4.วิหารหลวง เคยเป็นที่ประดิษฐานของพระแก้วมรกต ต่อมาชำรุดทรุดโทรมไปตามกาลเวลา ได้รับการบูรณะ
โดยครูบาศรีวิชัย ปัจจุบันภายในประดิษฐานพระพุทธรูปศักดิ์สิทธิ์
5.วิหารพระพุทธไสยาสน์ เป็นที่ประดิษฐานพระพุทธรูปปางไสยาสน์ที่มีพุทธลักษณะที่สวยงาม
6.วิหารพระเจ้าทองทิพย์ เชื่อว่าสร้างขึ้นในสมัยพระจามเทวี หรือบางครั้งเรียกวิหารจามเทวี เป็นที่ประดิษฐานของพระเจ้าทองทิพย์ และพระพุทธรูปโบราณสมัยเชียงแสน
7.พิพิธภัณฑ์สถานแห่งชาติล้านนา อยู่ด้านข้างวิหารหลวง ภายในบรรจุข้าวของเครื่องใช้ในสมัยอดีต และภาพวาดสมัยอดีต (ห้ามถ่ายรูป)

การเดินทาง
เดินทางไปตามเส้นทางหลวงหมายเลข 1 มุ่งไปทางอำเภองาว เมื่อเลยโรงพยาบาลประจำจังหวัดลำปางไปเล็กน้อย จะเห็นทางแยกเลี้ยวซ้ายเข้าถนนท่ามะโอ ขับตรงไปตามเส้นทางจนถึงสี่แยก เลี้ยวขวาเข้าถนนพระแก้วขับตรงไปจะพบวัดพระแก้วดอนเต้าสุชาดารามอยู่ทางขวามือ

พระบรมธาตุดอนเต้า และมณฑป (หรือพญาธาตุ)ภายในวัด

ความงดงามภายใน และลวดลายเสาของวิหารที่วิจิตรบรรจง

พระพุทธรูปภายในวิหารต่าง ๆ

พระพุทธรูปในพุทธลักษณะต่าง ๆ ภายในวัด

บรรยากาศโดยรอบวัดพระธาตุดอนเต้าสุชาดาราม